publikacja 1

Stając na moście spinającym oba brzegi rzeki Liwiec i wpatrując się w leniwie toczące się wody ani nam do głowy przyjdzie, że to tu właśnie przez kilka stuleci znajdowała się Najpierw po jednej stronie Była Polska i Ruś, później zaś Litwa. Granica granicą, a ludzie ludźmi, dlatego nie była ona w stanie powstrzymać przepływu towarów, kolonistów i nowinek, idących wraz z kolonistami, którzy licznie, zwłaszcza po unii zawartej pomiędzy dwoma krajami lokowani byli na ziemi podlaskiej.

Z kart historii wiemy, że Mazowsze początkowo stanowiące jedność z królestwem pierwszych Piastów w latach 1138-1526 zaistniało jako samodzielne księstwo. Stało się tak na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego, który podzielił kraj na dzielnice. Obszar po obu stronach środkowej Wisły przypadł Bolesławowi IV Kędzierzawemu, a po śmierci jego jedynego syna Leszka, młodszemu bratu – Kazimierzowi II Sprawiedliwemu. Potem rządzili tu książęta piastowscy, potomkowie Kazimierza. Do najsłynniejszych należał bodajże Konrad I zwany Mazowieckim, który w 1226 r. sprowadził do Polski Krzyżaków.

Inni z wielkich władców to: Ziemowit III, organizator w 1337 r. zjazdu prawodawczego w Sochaczewie, oraz wspierający pod Grunwaldem w 1410 r. króla Władysława Jagiełłę – książę Janusz I. Ostatni z tej dynastii piastowskiej panującej na Mazowszu o kilku wieków zmarł w 1526 r. był nim książę Janusz III. Wówczas to całe już Mazowsze zostało wcielone na mocy wcześniejszych porozumień i układów do Korony Królestwa Polskiego.

Liw nad Liwcem

Po unii lubelskiej w 1569 r. dzielnica ta stała się centralnym regionem Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W stuleciach XVI-XVIII Mazowsze składało się z trzech wielkich ziem: płockiej, rawskiej i mazowieckiej. Szczytem dominacji tego ubogiego niegdyś księstwa było przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy w 1596 r. przez króla Zygmunta III Wazę. Wróćmy jednak nad graniczną rzekę Liwiec...

Nieopodal, we wsi Liw znajdowała się w średniowieczu ważna strategicznie strażnica strzegąca dogodnej przeprawy na trakcie prowadzącym z Mazowsza na Podlasie i Litwę. Gród książęcy w ziemi czerskiej Liw był siedzibą kasztelana. Prawa miejskie otrzymał dopiero na początku XV w., ale już w połowie tego stulecia założono drugie miasto zwane Nowym Liwem, oba rozwijały się dość prężnie dzięki handlowi zbożem i rzemiosłu. Po „potopie szwedzkim” odrodził się już tylko jeden Liw. To tu podczas powstania listopadowego stoczono zwycięską potyczkę z wojskami carskimi.

Do atrakcyjnych turystycznie zabytków znajdujących się w Liwie należy zamek gotycki z początków XIV w.. należał on niegdyś do najpotężniejszych warowni na Mazowszu i zabezpieczał kraj od łupieżczych najazdów Jaćwingów, Prusów, Rusinów a następnie Litwinów. Twierdzę rozbudowano jeszcze na polecenie żony Zygmunta I Starego – sławnej Bony. Zamek w Liwie był tzw. warownią nizinną, usytuowanym na sztucznym wzgórzu, oblanym dookoła wodą. Robotami przy jego wznoszeniu i przebudowie kierował słynny mistrz kamieniarski, budowniczy zamków Nicolas. Podczas inwazji szwedzkiej został niemal całkowicie zniszczony.

Po latach, ruiny fortecy zabezpieczono. Odbudowano wieżę, część murów obronnych oraz barokowy budynek dawnej siedziby starosty. Obecnie na zamku znajduje się muzeum – zbrojownia. Na temat tej twierdzy mazowieckiej narosło z czasem wiele legend i opowieści. Mówią one m.in. o tajnych podziemiach łączących Liw z niedalekim Węgrowem, o śpiących w jarnickich wzgórzach rycerzach, którzy obudzą się w chwili niebezpieczeństwa zagrażającego ojczyźnie, czy o złym co to wyprowadza zbłąkanych ludzi nocą na bagna.

Węgrów i Arianie

Po drugiej stronie rzeki Liwiec, już na terenie historycznego Podlasia znajduje się równie atrakcyjne pod względem turystycznym miasto Węgrów. Odległość pomiędzy tymi dwoma osadami jest niewielka i zwiedzanie obu miejscowości można przeprowadzić nawet jednego dnia.

Miasto Węgrów rozwinęło się z osady targowej założonej na ważnym szlaku handlowym. Jedne z pierwszy wzmianek pisanych pojawiają się w 1414 r. przy okazji fundacji kościoła i założenia tu parafii katolickiej. W 1441 r. książę mazowiecki Bolesław IV nadaje tej wsi prawa miejskie. W XVI w. miasteczko staje się ważnym ośrodkiem reformacji. Działali tu prężnie Arianie i to tu na protestanckiej uczelni wykładał ich wybitny przywódca duchowy i ideologiczny Marcin Krowicki. W mieście znajdowała się orócz szkoły również drukarnia, gdzie składano dzieła m.in. Piotra z Goniądza, jednego z najbardziej chyba radykalnych działaczy arianizmu polskiego. Innowiercy znajdowali możnych protektorów w osobach właścicieli dóbr Kiszków, potem Radziwiłłów. Poza ariańskim istaniały tu także zbory kalwiński i luterański. Okres ich światności skończył się zaraz po objęciu w 1664 r. miasta przez wyznających katolicyzm Krasińskich, którzy sprowadzili do Węgrowa zakony w celu nawracania miejscowych odstępców religijnych.

W Węgrowie rozegrała się słynna bitwa powstania styczniowego stoczona na przełomie stycznia i lutego 1863 r. Tu w kotle Rosjanie zamknęli armię powstańczą liczącą kilka tysięcy ludzi. Pomimo dotkliwych strat powstańcom udało się opuścić w zwartym szyku węgrowski obóz.